Anna Fedorova: 'Muziek maken biedt perspectief'

Op het afgesproken tijdstip gaat de telefoon vergeefs over. En ook de herhaalpogingen blijven onbeantwoord. Als Anna Fedorova dan terugbelt, met duizend excuses, blijkt de reden een spoedgesprek met haar moeder. ‘Háár moeder, mijn oma, is pas overleden en mijn moeder heeft het er moeilijk mee. Gelukkig waren we bij elkaar in Nederland toen mijn oma stierf.’ Familie speelt een belangrijke rol in huize Fedorova.

Davidsbond

De Oekraïense pianiste heeft een ongekend drukke tijd achter de rug. Vorig jaar speelde ze zo’n 130 concerten, vaak als steunbetuiging aan haar vaderland, en gaf ze eindeloos veel interviews. Samen met haar echtgenoot Nicholas Schwartz begon ze het onmogelijke avontuur van een nieuwe muziekopleiding in Den Haag: de Davidsbündler Music Academy. Genoemd naar Robert Schumanns denkbeeldige Davidsbond en zijn ‘vrijgevochten, progressieve en ruimdenkende leden’. Want onder dat gesternte, vrijgevochten, progressief en ruimdenkend, is de Haagse muziekacademie opgezet door Fedorova en Schwartz en heeft de school zijn eerste, succesvolle jaar beleefd. Anna Fedorova woont inmiddels al acht jaar in Amsterdam. Ze verliet haar geboorteplaats Kyiv voor studie in Italië en Engeland, en toen voor de liefde: haar echtgenoot Nicholas Schwartz is contrabassist in het Concertgebouworkest. Haar ouders, beiden pianisten en befaamde pianoleraren aan het Conservatorium van Kyiv, heeft ze nog net voor de Russische inval het vliegtuig naar Schiphol in gedwongen. ‘Ik heb gewoon vliegtickets voor ze gekocht en ze kregen drie uur de tijd om hun koffers te pakken. Het was zeer tegen hun zin, het studiejaar liep nog, ze wilden hun leerlingen niet in de steek laten, maar ik heb ze gelukkig kunnen overtuigen.’

Residentie

Eenmaal in Nederland konden ze meteen aan de slag met lessen geven en organiseren in het huis waar hun dochter de academie was begonnen. Dat huis was het begin van een surrealistisch sprookje, zegt Fedorova. ‘We vonden het pand met zijn art nouveau-gevel zo mooi en inspirerend. Het stond te koop en toen we het van binnen zagen, die 19de-eeuwse sfeer, voelden we ons zo thuis en raakten we zo geïnspireerd dat we besloten de gok te wagen en een muziekschool te beginnen voor getalenteerde studenten. Geen idee hoe we dat moesten aanpakken, maar we wilden het gewoon. We hebben een bedrijfsplan op papier gezet – we wisten wat we wilden met onze academie – en op miraculeuze wijze kwamen de fondsen los, voor het huis en voor beurzen voor de studenten die hier anders niet zouden kunnen studeren.’ Het huis is niet groot en haar ouders wonen er, maar er is ruimte voor lessen en masterclasses, voor kleinschalige concerten en verder fungeert het als een thuis, een residentie voor gevluchte Oekraïense muziekstudenten.

Opleiding

Met twee pianoleraren als ouders kreeg Anna van jongs af aan een gedegen pianistenopleiding, nog voor ze naar het conservatorium ging. Haar ouders zagen het uitzonderlijke talent van hun dochter en eisten veel van haar, vanuit de overtuiging dat ze het aankon. ‘Ik kreeg de kans om mezelf te ontwikkelen, kwam op mijn zestiende op het podium en genoot van de tournees. Ik heb aan den lijve ondervonden: wat je voor je twintigste leert, blijft je leven lang van grote invloed op je handelen en denken.’

Chopin

Fedorova speelde eerder in de Rotterdamse Doelen, maar het januariconcert is haar debuut bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Ook dit is een concert ter ondersteuning van haar vaderland Oekraïne. Er zullen Oekraïense musici aanschuiven in het orkest en er is een Oekraïense dirigent. Zijzelf is de soliste in Chopins Tweede pianoconcert. Alles om het publiek nog eens te wijzen op de situatie in haar land en om solidariteit te betuigen met de Oekraïense musici. Chopins pianoconcert krijgt in deze context een speciale betekenis, legt Fedorova uit. ‘Alle Oekraïners voelen zich vertrouwd met Chopins biografie en met zijn muziek. Er zijn overeenkomsten tussen zijn leven in ballingschap en onze situatie. Chopin moest ook zijn land verlaten na de Russische invasie en leefde de rest van zijn leven in Frankrijk. Hij miste zijn vaderland, leed daaronder en dat hoor je in zijn muziek: droefheid, nostalgie, onvervuld verlangen. Wij kennen dat gevoel. Ik leef al zo’n tien jaar in het buitenland, dus ik hoefde nu niet te vluchten, maar mijn ouders wel, en veel van mijn vrienden en bekenden. En ik voel dat echt dramatische muziek, tragische, donkere muziek, op dit moment beter bij me past omdat de emoties in die muziek ook de emoties zijn waarmee ik nu leef. Die emoties, ook mijn boosheid over wat er nu gebeurt in Oekraïne, krijgen vorm achter het klavier als ik optreed. De muziek krijgt daardoor meer betekenis, meer diepgang. Je voelt sterker hoezeer muziek ertoe doet, wat de bedoeling is van muziek maken voor een publiek en hoe muziek kan verbinden, kan ondersteunen en zelfs hoop geven. Je ervaart waarvoor je wilt vechten, het biedt een perspectief en dat zijn krachtige belevingen. Sinds de oorlog is begonnen merk ik dat muziek die verbonden kan worden met de emoties die ik ondervind, veel intenser wordt, veel krachtiger en dieper.’

Tekst: Joke Dame        Foto: Marco Borggreve

Dit artikel verscheen eerder in Intrada, jaargang 2023-24 nr. 4.