Martha Argerich: meer dan verbluffend

Er zijn vandaag de dag wereldwijd ongelooflijk veel briljante pianisten, technisch gezien. Als je het vergelijkt met honderd jaar geleden, is het alsof je naar een andere planeet kijkt. Wat Rachmaninoff als pianist kon, bijvoorbeeld, was in zijn tijd bijna bovenaards; tegenwoordig beschikken honderden over zijn vaardigheid. Maar dat maakt hen nog niet allemaal tot grote musici. Wat een musicus interessant maakt, is niet techniek, maar persoonlijkheid. En dat is precies datgene wat je niet kunt leren. Je hebt het, of je hebt het niet.

Een van de sterkste muzikale persoonlijkheden die ik ken, is Martha Argerich. Mensen roemen vaak haar technische vaardigheid, en die is inderdaad verbluffend. Maar die vaardigheid dient uiteindelijk alleen maar om haar muzikale persoonlijkheid tot klinken te laten komen. Martha heeft een heel eigen stem, ze heeft altijd iets boeiends te zeggen, en ze doet dat op een volkomen frisse, spontane en glasheldere manier. Het lijkt erop alsof ze geen barrières kent, ze kan alles spelen zoals het in haar opkomt. Als zij muziek maakt, lijkt pianospelen het makkelijkste wat er bestaat.

Toen ik nog maar heel jong was, luisterde ik al naar haar uitvoeringen. Wat later, toen ik me als pianist voor het eerst waagde aan Prokofjevs Derde pianoconcert, was haar opname mijn referentie. Zes jaar geleden maakten we voor het eerst samen muziek. Dat was hier in Rotterdam, toen ik datzelfde Prokofjev-concert dirigeerde met haar als solist. Aan de ene kant voelde dat heel vertrouwd, want ik kende haar manier van spelen al sinds ik kind was. Maar uitdagend was het ook, omdat Martha zo impulsief is. Iedere inval van haar moet zich vertalen in een bliksemsnelle reactie van het orkest. Voor een dirigent is dat niet eenvoudig. Je moet niet het gevoel krijgen alsof je in een telefooncentrale zit en een lange-afstandsgesprek tot stand probeert te brengen, met veel vertraging op de lijn. Ik had dat niet met ieder orkest gekund, maar met het Rotterdams Philharmonisch ging het fantastisch. We moesten voortdurend alert zijn, maar ik hou daarvan, en het orkest ook.

Dus ik ben heel blij dat Martha nu weer terugkomt. Ze gaat Bartóks Derde pianoconcert spelen. Ik weet zeker dat dat haar uitvoering weer een groot avontuur zal worden, vol verrassingen. Onvoorspelbaar, maar altijd logisch, muzikaal en volkomen natuurlijk. En dat is wat het zo’n feest maakt om naar haar te luisteren. Briljante pianisten zijn er in overvloed, maar zoals Martha is er maar één.

Dit artikel verscheen eerder in Intrada, jaargang 2023-24 nr. 3.