Het einde

‘Alles wat ik tot nu toe heb gecomponeerd, is een voorbereiding op dit werk geweest,’ schreef Sjostakovitsj toen hij zijn Veertiende symfonie had voltooid. Uitgebeend tot de essentie tekent ze een ontluisterend portret van de dood. Al even duister is Sibelius’ Vierde. Geen plaats voor vals optimisme in deze sublieme symfonieën; wel voor loutering: ‘Na afloop,’ zei Sjostakovitsj, ‘realiseer je je hoe mooi het leven is.’